مستندات مرتبط با تاریخ طبری
در تاریخ طبری آمده است که خسرو دوم، پادشاه ساسانی که در سال ۵۹۰ م به سلطنت رسید. وی دستور داد تا در سراسر ایران، آتشکده هایی بنا گردد. سپس دوازده هزار هیربد(خادم آتش) برای زمزمه، ادعیه، سرودن نعمات و روشن نگه داشتن آتش در این آتشکده ها گمارد.
با استناد به تاریخ طبری باغبادران به دلیل موقعیت سوق الجیشی و زیبایی منطقه باغبادران توجه معماران را به خود جلب نموده. علاوه بر آن بناهای آتشکده نیز دیگر از جلوه های بوده است. در سمندگان آتشکده و قلعه های بیشماری بنیاد شده است. سمندگان را مرکز تبلیغات مذهبی دین زرتشت قرار داده اند.
آنگونه که در تاربخ شفاهی مردم منطبق مضبوط است. ساختمان های مسکونی سمندگان از نزدیگی مورکان شروع شروع می شده و به نوگوران ختم می شده است. در منطقه چم کوچک تا مورکان نیز به مرور زمان مسیر رودخانه تغییر و به شکل فعلی درآمده است.
متاسفانه به جز سنگ نگاره های حاشیه زاینده رود آثار دیگری در دسترس نمی باشد. بنابراین آنگونه در خور بخش تاریخی و مدفون در زیز خاک سمندگان باشد سندی گویا موجود نمی باشد.
آثاری زیر گویای این مدعا هستند که سمندگان در گذشته شهری بزرگ و پرجنب و جوش بوده است.
- در آن ایام در بخش شرقی آتشکده مزرعه ای احداث شده است که هنوز نیز سرسبز می باشد. این مزرعه به پا قلعه مشهور است.
- در بخش جنوب شرقی آتشکده نیز صحرایی بنام گزستان وجود دارد. قسمتی از صحرا مسکونی بوده است. به نام پازل بادی شهرت داشته است. این منطقه هنوز نیز پس از قرن ها توسط افراد محلی از جمله محله ملک آباد بنام پازل بادی شناخته می شود.
- در جنوب آتشکده محلی بنام (شاه پیر آقا) بوده است. این مکان مخصوص اجرای مراسم مذهبی و نذورات مردمی بوده است. سکنه این منطقه در زمان فصل کشت برنج، پس از نشا کاری در محل شاه پیر آقا جمع می شدند. شیربرنج نذری می پخته اند. اما متاسفانه در حال حاضر هیج نشان و آثاری از ساختمان پیر آقا وجود ندارد.
- در غرب آتشکده محلی جهت گردهمایی و سخنرانی های اجتماعی وجود داشته است. هنوز اهالی محله ملک آباد این محل را بنام (دره صحبت) می شناسند.
- مسجد جامع باغبادران: در بخش مرکزی شهر واقع شده است. این بنا با معماری زیبا و به سبک خاص اصفهان بنا وبازسازی شده است. این مسجد در محل مسجد قدیمی حاج عبدالله ساخته شده است. در حال حاضر از مهم ترین جاذبه های مذهبی- گردشگری باغبادران است.
- قلعه چهار برج؛ نماد شهر باغبادران: این قلعه قدیمی که به قلعه چهار برج معروف است. در قدیم قلعه ای نظامی بوده است. این قلعه در بخش جنوبی شهر و در بخشی به همین نام واقع شده است. سبک قلعه بهدوره صفویه و سلاطین افشار برمیگردد.
سایر آثار
آثار دیگر می توان به نام شاهزاده ابراهیم اشاره نمود. امام زاده شاه ابراهیم از اولاد حضرت موسی بن جعفر است. با در لحاظ گرفتن این نکته که در ایام خلافت مأمون عباسی, سادات علوی در دربار مأمون با عزت و احترام می‌زیسته‌اند. ولی بعداً مورد غضب واقع شده‌اند و به ایران مهاجرت نمودند. میتوانیم وجود مقبره این امامزاده را در این شهر دلیل بر قدمت آن بدانیم .
